Мемлекеттік рәміздер |
| Барлығын көрсету | |
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туы - Қазақстан Республикасының мемлекеттiк негiзгi рәмiздердiң бiрi. ҚР Президентiнiң "Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк рәмiздерi туралы" конституц. заң күшi бар Жарлығымен (24.1.1996) белгiленген. Мемл. ту көгiлдiр түстi тiк бұрышты кездеме. Оның ортасында арайлы күн, күннiң астында қалықтаған қыран бейнеленген...
|
|
|
|
|
|
|
| Зерттеушілердің назарына!!! |
 |
 |
ҚР ОМА-нің Оқу залы алда болатын архив қорларының құжаттарын тексеру жұмысының жүргізілуіне байланысты 2024 жылдың 23-ші желтоқсанынан 2025 жылдың 5-ші қаңтарына дейін жұмысын тоқтатады.
Әкімшілік
|
|
|
| До конца выстоять |
| |
 |
(к 110-летию со дня рождения заслуженного тренера СССР по альпинизму, члена Географического общества СССР Михаила Эдуардовича Грудзинского по документам Центрального государственного архива
Республики Казахстан)
В Центральном государственном архиве Республики Казахстан хранятся документы заслуженного тренера СССР по альпинизму, члена Географического общества СССР Грудзинского Михаила Эдуардовича. В составе архивного фонда – рукописи книг, статей, летописи, описание маршрутов, восхождений на вершины, географо-альпинистские характеристики, материалы исследовательских экспедиций, походов, анализы аварий в горах, отчеты, справки, очерки о развитии альпинизма в Казахстане, переписка, документы к биографии, фотографии и др.
Михаил Эдуардович Грудзинский родился 8 ноября 1914 года в г. Полтаве в семье служащих. Отец - Грудзинский Эдуард Эдуардович - погиб в 1916 г. в Первую мировую войну, мать - Грудзинская Анна Акимовна – работала медицинской сестрой. У Михаила Эдуардовича был брат Игорь, который погиб в 1941 году в боях под Москвой.
Семья переезжает в г. Лохвиц, где он оканчивает семилетнюю школу в 1930 году. С 1931 по 1934 годы учится в Харьковском механико-машиностроительном техникуме по специальности авиатехник. После окончания техникума работал на Харьковском заводе им. Коминтерна слесарем, мотористом, затем авиатехником.
Спортом Грудзинский занимался с ранних лет, уделял много внимания легкой атлетике и лыжам. С 1932 года начал заниматься туризмом, а с 1934 – альпинизмом. Совершил ряд походов и восхождений на вершины Кавказа.
В 1937 году окончил Школу инструкторов альпинизма в Адул-Су (Кавказ).
С 1938 года он работает инструктором, затем тренером Украинской школы инструкторов альпинизма.
В 1940 году Грудзинского М.Э. призывают в ряды Красной Армии. С первых дней Великой Отечественной войны Михаил Эдуардович на фронте.
Был неоднократно ранен. Тяжелое ранение получил под Киевом в правую ногу от осколка авиабомбы. Боевые товарищи даже подумали, что ему почти оторвало ногу. Врачи сумели сохранить ногу, но прочили ему кабинетную работу. Грудзинского демобилизовали из армии с инвалидностью 3 степени. Еще во время лечения ему удалось связаться с хорошим киевским знакомым заслуженным мастером спорта СССР, альпинистом, известным исследователем Центрального Тянь-Шаня Погребецким Михаилом Тимофеевичем. По его приглашению в 1943 году Грудзинский М.Э. приезжает в Алма-Ату и принимает участие в создании Всесоюзной школы инструкторов горнострелковой подготовки.
В Алма-Ату Грудзинский приехал на костылях. Работал начальником штаба, но вскоре эта работа перестала его удовлетворять. Горы манили его. С каждым днем в нем крепла уверенность, что возможно добиться неизмеримо большего - подняться на высоту, стать инструктором по альпинизму.
В письме к своей матери он писал: «... всю свою волю, все свои силы направил к одной цели - из инвалида стать спортсменом». Первым делом необходимо было избавиться от трофической язвы, освободиться от перевязок и опеки врачей. Минеральный источник в Горельнике не оправдал его надежд. Михаил Эдуардович вспомнил о чудесном исцелении лучами кварцевой лампы от рожистого воспаления после неудачной операции в астраханском госпитале. 20 сеансов и горное солнце справилось с язвой, которую не могли победить операции и лекарства. Одновременно велась борьба за движение, делал зарядку, костыли сменил на две палки. В ботинок положил специальную стельку, которая уменьшила боли при движении в изуродованной стопе. Когда в школе начинались занятия, он тайком ходил тренироваться на скалы. Однажды он сорвался и упал, от сильной боли потерял сознание... С тех пор правая нога стала сгибаться в колене.
В конце августа школа выходила на практические занятия. Долго Грудзинский убеждал Погребецкого прежде, чем было получено разрешение отправиться в горы. На пик Комсомола он вышел вместе с Юрием Гудковым. Восхождение было сложным, приходилось скрывать жгучую боль в ноге. «Выстоять, до конца выстоять, иначе потеряешь веру в себя и уважение людей», - с такими мыслями Михаил Эдуардович шел к вершине. Пик Комсомола стал местом второго рождения Грудзинского, открывшего ему дорогу к тренерской работе и исследованиям. В 1944 году он переведен на должность старшего инструктора.
Все это, а также о становлении Всесоюзной школы инструкторов горно-стрелковой подготовки Грудзинский напишет в своей книге «Вершина мужества» (1975).
За годы войны Всесоюзная школа инструкторов горно-стрелковой подготовки выпустила несколько тысяч горных стрелков для действующей Красной Армии, сыгравших важнейшую роль в обороне Кавказа, Каpпат и др.
После окончания войны в 1946 году Всесоюзная школа инструкторов горно-стрелковой подготовки была реорганизована в Республиканскую школу инструкторов альпинизма Казахской ССР, а в 1950 году, после вторичной реорганизации - в альпинистский лагерь «Горельник», где Грудзинский М.Э. с 1946 г. по 1952 года работал старшим инструктором. В этот период он совершил более 120 восхождений на вершины Тянь-Шаня. С 1952 по 1954 годы работал в должности начальника сектора альпинизма и туризма в Республиканский комитет по физической культуре и спорту при Совете Министров Казахской ССР. Затем работал старшим инструктором Казахского республиканского клуба альпинистов.
Грудзинский руководил экспедициями в Левый Талгар, Аксай, Чилик, участвовал в высотных экспедициях в Центральный Тянь-Шань в 1955, 1956 (руководитель научно-исследовательской работой), 1959 годах.
С 1958 по 1968 годы руководил учебно-методическими сборами по горной подготовке погранвойск.
С 1953 по 1965 года выполнял обязанности Уполномоченного Всесоюзного Комитета по физической культуре по альпинизму по высокогорным работам Тянь-Шаня. Составил описание вершин Заилийского Алатау и схему этого хребта.
В 1961 году Грудзинскому присвоено звание заслуженного тренера СССР. Был членом Совета Федерации альпинизма СССР от Казахской ССР, спортивным судьей по скалолазанию республиканской категории, спортивным судьей 1 категории по горно-лыжному спорту и др.
Занимался общественной работой: был председателем Казахского филиала Географического общества СССР.
Грудзинский М.Э. награжден значком «Отличник РККА» (I940), медалью «За победу над Германией» (1945), медалью «За доблестный труд в Великой Отечественной войне I94I-I945 гг.» (1946), значком «Отличник физкультуры» (1948), знаком «Ветеран альпинизма СССР» (1967), памятной медалью Комитета по физической культуре и спорту СССР (1967), медалью «Двадцать лет победы в Великой Отечественной войне» (1968), а также Почетными Грамотами Верховного Совета Казахской ССР (1957), ЦК ЛКСМ Казахстана (1945-1968) и др.
Е.Н. Джунусова
архивист отдела по работе с архивами и
сторико-документальными коллекциями
личного происхождения Центрального
государственного архива
Республики Казахстан
|
|
|
| Қазақстанның халық жазушысы, Ұлы Отан соғысының ардагері, Қазақстанның Еңбек Ері, КСРО мемлекеттік сыйлығының лауреаты Әбдіжәміл Кәрім |
| |
 |
Қазақстанның халық жазушысы, Ұлы Отан соғысының ардагері, Қазақстанның Еңбек Ері, КСРО мемлекеттік сыйлығының лауреаты Әбдіжәміл Кәрімұлы Нұрпейісовтың ( 1924-2022) туғанына 100 жыл толуына арналған ҚР ОМА жеке тектік қорының құжаттары негізінде әзірленген онлайн-көрме
|
|
|
| Қазақстанның халық жазушысы, Ұлы Отан соғысының ардагері, Қазақстанның Еңбек Ері, КСРО мемлекеттік сыйлығының лауреаты Әбдіжәміл Кәрім |
| |
 |
Қазақстанның халық жазушысы, Ұлы Отан соғысының ардагері, Қазақстанның Еңбек Ері, КСРО мемлекеттік сыйлығының лауреаты Әбдіжәміл Кәрімұлы Нұрпейісовтың ( 1924-2022) туғанына 100 жыл толуына арналған ҚР ОМА жеке тектік қорының құжаттары негізінде әзірленген онлайн-көрме
|
|
|
| «Қазақстан Конституциясы – архив құжаттарында!» |
| |
 |
Ел, мемлекет, ұлт, билік, салт-сана, құқық, тәртіп, ереже ... осы атаулардың жиынтығы Ата заңның іргесін қалап, әлемдік мәнге ие болғаны аян.
Елімізде тұңғыш құрылып, қазақ халқының әр кезеңдердегі, 16-шы ғасырдан осы уақытқа дейінгі аса құнды тарихи құжаттарды сақтап отырған архив саласының қара шаңырағы – Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік архиві. Архив қорларында еліміздің басқару жүйесіне, тарихи оқиғаларына, жеке тұлғаларына, ұлттық құндылықтары мен ағартушылық және т.б. салалардың дамуына қатысты құжаттары мәңгілікке сақталуда.
Мемлекет болған соң, оның тарихын әлемдік деңгейде зерделеуде басты назарға алынатыны да оның ұлттық заңы болып табылады. Қазақ халқының «Қасым ханның қасқа жолы», «Есімханның ескі жолы», «Тәуке ханның «Жеті Жарғысы» атауымен осы уақытқа дейін жеткен заңдары ел жадында, кейбір ережелері мәңгілікке ұлттық салт-санаға сіңген.
Кейін Ресей патшалығының отары ретінде танылған Қазақ даласында «көзі ашық, көкірегі ояу» қазақтардың қатысуымен хан-сұлтандардың, болыстар мен билердің, қарапайым халықтың қолдауымен әртүрлі билік, билер шешімін реттейтін Дала заңдары жазылды.
Осындай Дала заңы қатарынан орын алған ереженің біріне тоқталсақ. Архив құжаттарында 1885 жылы мамыр айында қазақтың дана ойшылы Абай Құнанбаевтың Семей облысының бес дуанының Шар төтенше съезінде жазған Ережесі сақталған. Ережеде қазақ қоғамындағы құн, жесір, мал, мүлік, әмеңгерлік, мұрагерлік және т.б. дауларды шешу, шешім шығару және сот жүргізу тәртібі қарастырылды.
Осы ретте елдің бостандығы мен азаттық жолында күрескен ұлт-азаттық көтерілістердің басты талап-тілектерін де аталмыш ережелердің жазылуына түрткі болғанын айта кеткен жөн. Сондай-ақ Алаш қозғалысы көсемдерінің басшылығымен жазылған Қарқаралы петициясын да айта кеткен абзал. Осы мәселеге қатысты қазақ зиялыларына қарсы тергеу амалдарын жүргізуге байланысты құжаттар да архив қорларынан орын алған.
Қазақ тарихында тәуелсіздік пен ұлттық жаңғыру идеясын ту еткен «Алаш Орда» үкіметінің қазақ халқының болашақта дамуын, жағдайын шешуде Қазақ мемлекетін құру мәселесіне қатысты құжаттар да архив қорларында кездеседі. Алаш-Ордаға қатысты архив құжаттарын зерделейтін болсақ, хаттамада бағдарламаның негізгі қаралатын мәселелері берілген. Бағдарлама елдің мемлекеттік құрылымы, басқару жүйесі, азаматтық және саяси құқықтары, ұлттық милициясы, діні және т.б. мәселелерін қамти отыра, конституция негізінде құрылғанына көз жеткізуге болады.
Қазақстанның бірқатар Конституцияларының жобалары Қазақстан Республикасы Орталық мемлекеттік архиінде сақталып, ғылыми айналымға енгенін баса айтқан жөн. Оларға тоқталып өтсек.
Уақытша өкімет, артынша кеңес өкіметінің құрылғанынан бері қарай Қазақ Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасы тұсында Орталық Атқару комитетінің қаулысымен 1926 жылдың 18 ақпанында 1925 жылғы РСФСР Конституциясы негізінде тұңғыш рет Конституция қабылданды.
1937 жылдың 26-шы наурызында X-шы Бүкілқазақ кеңесі съездінде Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының 11 бөлімі мен 125 баптан тұратын Конституциясы қабылданды. Онда КСРО Конституциясының 14 бабында көрсетілгендей Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы өзінің толықтай тәуелсіз құқығын сақтай отырып, мемлекеттік билікті өз бетінше жүзеге асырады деп айтылғанымен, барлық билік тек саяси орталықтың саясаты шешімімен жүзеге асырылды. Сонымен қатар сот, прокуратура жүйелері қалыптасты. Бұл Конституцияда азаматтардың еңбек ету, демалу, сырқаттану және еңбекке жарамсыздық жағдайында қарт азаматтарды материалдық қамтамасыз ету және т.б. міндеттері мен құқықтары белгіленді.
1978 жылдың 20-шы сәуірінде Республиканың Жоғарғы Кеңесінің кезектен тыс VII-шы сессиясының IX-шы шақырылымында қабылданған Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының Конституциясы кіріспеден, 10 бөлімнен, 19 тараудан, 173 баптан құралған. Конституция бойынша барлық билік халыққа, таптық бөлініс бойынша жұмысшыларға, шаруаларға және еңбеккер зиялыларына тиесілі болды. Билік және басқару ұйымдары жүйесінің басында Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының Коммунистік партиясы тұрды.
Тәуелсіз Қазақстанның тұңғыш Конституциясы 1993 жылдың 28-ші қаңтарында Қазақстанның Жоғарғы Кеңесінің X-шы сессиясының XII шақырылымында қабылданды.
Ал Қазақстан Республикасының қазіргі Конституциясы 1995 жылдың 30-шы тамызында Бүкілхалықтық референдумда қабылданды. Бұл күн Ата заңымыз - Конституция күні болып бекітілді. Аталмыш Конституцияға бірнеше рет өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
Ата заңымыз әлемдік деңгейде Тәуелсіз Қазақстанның мүддесіне қызмет етуде.
Елімізді, халқымызды Конституция күнімен құттықтай отырып, еліміздің қуатты да тұғырлы ел болуы жолындағы еңбегімізге жетістіктер мен табыстар, халқымыздың амандығы мен бірлігін, бейбіт өмір тілейміз!
Назарларыңызға Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігі Архив, құжаттама және кітап ісі комитетінің «Орталық мемлекеттік архив» республикалық мемлекеттік мекемесінің қорында сақтаулы 1926, 1937,1978 жылдарда қабылданған Конституциялардан «Қазақстан Конституциясы – архив құжаттарында!» атты онлайн-көрме ұсынып отырмыз.
Дайындаған Қазақстан Республикасы Орталық мемлекеттік архиві директорының орынбасары Марзия Ғаниқызы Жылысбаева
|
|
|
|
|
|
|
|
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПРЕЗИДЕНТІНІҢ
Ресми сайты |
 |
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ПРЕМЬЕР-МИНИСТРІ
Ресми сайт |
 |
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ МӘДЕНИЕТ ЖӘНЕ CПОРТ МИНИСТРЛІГІНІҢ
РЕСМИ ИНТЕРНЕТ-РЕСУРСЫ |
.png) |
|
|
Тоқта сыбайлас жемқорлық |
 |
| ҚР 'ОМА' РММ сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің 'Адалдық алаңы' жобасы аясында, азаматтардың сенімін арттыру мақсатында, барлық сұрақтар бойынша архив пайдаланушылары архивтің шұғыл байланыс телефонына хабарласа алады: |
| Директордың орынбасары: Жылысбаева Марзия Ганиевна. |
| телефон:8(727)2720334 |
| мобильный:8(701)4816169 |
|
|
|
